Podstawowe informacje o projekcie
Wraz z końcem czerwca 2018 r. zakończyliśmy realizację blisko 6 letniego projektu ochrony torfowisk alkalicznych w młodoglacjalnym krajobrazie Polski północnej
LIFE11 NAT/PL/423.
Zapraszamy do zapoznania się z Raportami z realizacji projektu: w wersji dla laika oraz pełnej wersji naukowej.
Kilkunastoletnie obserwacje torfowisk alkalicznych Polski północnej wskazują na zróżnicowaną dynamikę zmian roślinności. Spośród kilkudziesięciu torfowisk alkalicznych, za obiekty o najlepiej zachowanej i zarazem reprezentatywnej roślinności utrzymującej swój niezmienny charakter (przy braku zabiegów ochronnych, bądź ich sporadycznym stosowaniu) na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat można uznać: rezerwat „Bagno Stawek”, rezerwat „Mechowisko Radość”, „Mechowisko Manowo”, Dolinę Rospudy, Torfowisko Morgi, Torfowisko Zocie, czy Kobylą Biel. Proces powolnych zmian roślinności w obrębie tych torfowisk należy wiązać z zachowaniem naturalnych bądź zmienionych jedynie w niewielkim stopniu warunków hydrologicznych w obrębie ich zlewni powierzchniowej i podziemnej. Zróżnicowana dynamika przemian roślinności torfowisk alkalicznych ma jednak miejsce nie tylko w stosunku do całych obiektów, lecz występuje także w obrębie fragmentów kompleksów torfowiskowych. Jako przykład można wymienić tu torfowiska doliny Ilanki i doliny Pliszki.
Działania ochronne polegające na regulacji poziomu wód gruntowych, usuwaniu roślinności leśnej i zaroślowej oraz wykaszaniu mogą przynosić zróżnicowane efekty a działania ochronne, ograniczające się tylko do podnoszenia poziomu wody w obrębie torfowisk alkalicznych o zaburzonych warunkach hydrologicznych w niewielkim stopniu przyczyniają się do hamowania ekspansji roślinności leśnej. Podnoszenie poziomu wody w obiektach, na których wierzchnia warstwa torfu jest zmineralizowana przyczynia się do ekspansji roślinności szuwarowej. Należy jednak pamiętać, iż znaczący wpływ na zmiany roślinności torfowisk alkalicznych, zwłaszcza tych zaburzonych, ma przede wszystkim poziom uwodnienia siedliska – w przypadku tzw. mokrych lat roślinność może podlegać procesom szuwarzenia, a w przypadku tzw. suchych lat procesom łąkowacenia.
Utrzymanie bądź przywrócenie roślinności charakterystycznej dla torfowisk alkalicznych w obiektach silnie przekształconych jest możliwe poprzez podnoszenie poziomu wód z jednoczesnym intensywnym usuwaniem biomasy, jednak niekiedy z nieznanych dotąd przyczyn, nawet przez wiele lat nie przynosi pożądanych efektów. Okazjonalne (raz na 3-5 lat) usuwanie nalotów drzew zapewnia utrzymanie charakterystycznej roślinności w przypadku najmniej przekształconych torfowisk alkalicznych. Użytkowanie mechowisk jednak za pomocą ciężkiego sprzętu mechanicznego, np. ratraków wpływa niekorzystnie na ekosystem, ujednolicając strukturę torfowiska i wpływając na różnorodność biologiczną. W przypadku usunięcia zakrzaczeń z torfowisk alkalicznych konieczne jest obligatoryjne usuwanie odrośli korzeniowych w kilku kolejnych latach.
Torfowiska alkaliczne wyróżniają się wieloma swoistymi cechami zależnymi od lokalnych warunków hydroekologicznych i wymagają wyjątkowo zindywidualizowanego traktowania w doborze metod ochrony.
Dzięki realizacji projektu udało nam się:- wybudować 127 zastawek, dzięki warunki wodne uległy poprawie,
- usunąć podrosty drzew ze 173 ha i dodatkowo wykosic powierzchnię 195 ha – przywrócono zatem otwarty charakter mechowisk, poprawiono warunki świetlne i wodne, ułatwiono dalsze ekstensywne użytkowanie tych terenów,
- w 9 miejscach zabezpieczyć siedlisko przed negatywnym wpływem zalewu powierzchniowego spowodowanego przez działalność bobrów,
- powołać 8 nowych rezerwatów torfowiskowych i dla 11 (w tym tych 8 nowych) opracować i ustanowić plany ochrony, zapewniające w długiej perspektywie czasowej odpowiednie działania ochronne
- dla pozostałych obiektów opracowano szczegółową dokumentację przyrodniczą (w tym dla części dokumentacje rolno-środowiskowe pozwalające na realizację programów). Dokumentacja ta ma za zadanie służyć jako podstawa planowania i wykonywania działań ochronnych na terenie tych torfowisk,
- zakupić blisko 62 ha gruntów, na ktorych leżą najcenniejsze płaty siedliska w tym na terenie rezerwatu Mechowiska Sulęczyńskie (pisaliśmy o nich w naszych aktualnościach) i doliny Rospudy.
Już we wrześniu 2018 r. wspólnie z podmiotami z Belgii rozpoczęłyśmy realizacje kolejnego projektu LIFE – Green Valleys – ktory kontynuuje ideę ochrony siedliska 7230 choć skupia sie przede wszystkim na rozwiązaniu problemu gromadzenia się biomasy pochodzącej z koszeń. Więcej na stronie projektu LIFE Green Valleys (wkrótce powstanie także polska wersja tej strony).
Projekt pt.: „Ochrona torfowisk alkalicznych (7230) w młodoglacjalnym krajobrazie Polski północnej” współfinansowany był ze środków instrumentu finansowego LIFE+ oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, prowadzony przez Klub Przyrodników, w partnerstwie z Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska w Gdańsku i Olsztynie. Projekt realizowany był w latach 09/2012 – 06/2018 i zakładał zahamowanie procesu degradacji oraz poprawę lub zachowanie właściwego stanu torfowisk alkalicznych Polski północnej w 30 obszarach Natura 2000, jako siedliska występowania wielu rzadkich, chronionych i skrajnie zagrożonych gatunków roślin, w tym szczególnie gatunków z załącznika II dyrektywy siedliskowej (skalnicy torfowiskowej Saxifraga hirculus, lipiennika Loesela Liparis Loeseli i mchu haczykowca błyszczącego Hamatocaulis vernicosus). Wśród wybranych obszarów znalazło się 89 najcenniejszych i najlepiej zachowanych torfowisk alkalicznych kraju, w obrębie między innymi Doliny Rurzycy, Puszczy Augustowskiej, Pojezierza Kaszubskiego łącznie na terenie 6 województw: lubuskiego, wielkopolskiego, zachodniopomorskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego i podlaskiego.
W szczególności projekt zmierzał do:- zahamowania nadmiernego odpływu i podniesienia poziomu wód gruntowych w obszarze torfowisk alkalicznych,
- zahamowania procesu mineralizacji i eutrofizacji powierzchniowej warstwy torfowisk alkalicznych,
- zatrzymania procesu spadku różnorodności biologicznej torfowisk alkalicznych spowodowanej ekspansją gatunków charakterystycznych dla siedlisk o niższej wilgotności np. traw, drzew i krzewów,
- wzmocnienia populacji regionalnych skrajnie zagrożonego wyginięciem gatunku Saxifraga hirculus, poprzez namnażanie i wsiedlanie jej osobników na teren poszczególnych obszarów,
- upowszechnienia metod ochrony torfowisk alkalicznych na bazie dobrych planów ochrony i planów zarządzania sporządzonych w oparciu o solidne, podstawy naukowe ze szczególnym uwzględnieniem aspektów hydroekologicznych,
- promowania ochrony torfowisk alkalicznych jako obszarów akumulujących CO2 i wspierających działania ograniczające skutki efektu cieplarnianego, utworzenia grupy osób zainteresowanych ochroną torfowisk alkalicznych w przyszłości podejmujących działania utrwalające uzyskane w ramach projektu efekty, wykupu najcenniejszych i zarazem najbardziej zagrożonych fragmentów torfowisk alkalicznych.
Przy takiej konstrukcji Projekt stworzył szansę zachowania w dobrym stanie lub poprawę stanu dla najcenniejszych obszarów występowania siedliska 7230 stanowiących ok. 70% powierzchniowych zasobów Polski północnej (30% krajowych zasobów) tego siedliska z aktualnie występującą, charakterystyczną roślinnością turzycowo-mszystą. Dodatkowo realizacja projektu przyczyni się do wzmocnienia i utrzymania około 90% krajowych stanowisk skalnicy torfowiskowej, około 50% krajowych stanowisk lipiennika Loesela i haczykowca błyszczącego i około 50% stanowisk innych wybitnie rzadkich gatunków roślin np. gwiazdnicy grubolistnej Stellaria crassifolia, czy mchów Messiatriquetra, Pseudocalliergon trifarium i Cinclidium stygium.
This text is also available in: EN
