Torfowiska alkaliczne

Torfowiska alkaliczne należą do jednych z najcenniejszych i najbardziej interesujących pod względem ekologicznym, a równocześnie najtrudniejszych do ochrony ekosystemów europejskich. Ich funkcjonowanie uwarunkowane jest współwystępowaniem czynników zewnętrznych, takich jak odpowiednie warunki geologiczne, związane z obecnością skał i minerałów o odpowiednim składzie chemicznym czy właściwym funkcjonowaniem regionalnego systemu hydrologicznego, jak też wewnętrznych mechanizmów ekologicznych. O specyfice i możliwości przetrwania siedliska decyduje w dużym stopniu jego ograniczona żyzność, związana z wysoką zawartością jonów niektórych metali, a szczególnie wapnia. Dobrze zachowane fragmenty tych ekosystemów są miejscem życia nadzwyczaj dużej liczby zagrożonych i chronionych gatunków flory (w tym tzw. reliktów glacjalnych) i fauny, w tym szczególnie gatunków z II Załącznika Dyrektywy Siedliskowej – np. Saxifraga hirculus, Liparis Loeselii, Hamatocaulis vernicosus, Meesia longiseta, Vertigo moulinsiana i Vertigo angustior.

W warunkach europejskich jak też obszarów objętych projektem położonych na terenie północnej Polski, mokradła alkaliczne stoją na pograniczu ekosystemów w pełni naturalnych, funkcjonujących całkowicie autonomicznie i ekosystemów półnaturalnych, zawdzięczających obecną formę wielowiekowym, tradycyjnym sposobom użytkowania rolniczego (sporadyczne koszenie z przeznaczeniem biomasy na ściółkę dla zwierząt lub okazjonalny wypas). Ekstensywna gospodarka łąkowa przez wiele wieków sprzyjała zachowaniu torfowisk alkalicznych w krajobrazie.

Dopiero intensywne melioracje terenów podmokłych prowadzone na terenach Polski w drugiej połowie XX wieku w celu intensyfikacji produkcji rolnej, doprowadziły do zaniku ok. 80% powierzchni torfowisk alkalicznych wyróżniających się charakterystyczną roślinnością. Proces zanikania torfowisk alkalicznych trwa nadal z uwagi na długoterminowe skutki zmian hydrologicznych w skali krajobrazu (powszechny spadek poziomu wód gruntowych). Torfowiska z zaburzoną gospodarką wodną ulegają przesuszeniu, eutrofizacji (z powodu rozkładu powierzchniowej warstwy torfu), a w konsekwencji przyspieszonemu zarastaniu roślinnością leśną i zaroślową. W przeszłości proces ekspansji drzew powstrzymywany był w ramach prowadzonego użytkowania łąkowo-pastwiskowego, obecnie (z uwagi na niską jakość i wartość biomasy) torfowiska alkaliczne generalnie pozostają poza sferą zainteresowań rolników.

This text is also available in: EN